Samenvatting
Op zaterdag 15 december gingen wethouder en ambtenaren van Wageningen en de plaatselijke migranten-organisaties in debat over het welzijnswerk na de komende bezuinigingen. De migranten dreigen alle subsidies voor hun organisaties kwijt te raken, al is wel ondersteuning door Solidez toegezegd. Eerst sprak Wethouder Stella Efdé; later bijgestaan door ambtenaar Jantine Sijbring; vervolgens was de beurt aan het publiek; na de pauze gaven medewerkers van Elan een uiteenzetting over diversiteitsbeleid. De vertegenwoordigers van de gemeente legden uit hoe de procedure verliep. In samenspraak met alle organisaties op het gebied van welzijn werden toen in opeenvolgende bijeenkomsten de wensen, doelen, prioriteiten en de resulterende bezuinigingen vastgesteld. De migranten kwamen met hun zelforganisaties te vallen onder het domein Leefbaarheid en Sociale Veiligheid, waarbinnen diverse doelen geformuleerd zijn die subsidie kunnen opleveren als organisaties de realiseren.
Gaandeweg de discussies deze middag bleek dat de afgevaardigden van de migranten de gevolgde procedures niet begrepen en daardoor hun behoeften niet naar voren konden brengen. Vanuit het publiek op 15 december kwam nu naar voren wat de organisaties van de migranten allemaal doen. Veel hulp en advies vragen mensen eerst in eigen kring – zonder tussenkomst officiële commissies – voordat mensen naar de gemeente stappen. Hierdoor blijft veel onzichtbaar. De gemeente heeft als ideaal dat mensen eerst in hun eigen buurtje rondkijken voor hun hulp, maar veel allochtonen voelen zich juist hiervoor niet zelfredzaam terwijl Wageningen maar een kleine stad is. Na de pauze gaf Expertisecentrum Elan een overzicht van geschiedenis en mogelijkheden in het welzijnswerk voor allochtonen en hun organisaties.
Start
Een gezellig gevulde zaal vol mensen kwamen op hun vrije zaterdag van 15 december naar het Wijkhuis de Nude. Het thema is niet niks, want de gemeente moest uitleggen waarom de migrantenorganisaties voortaan nul komma nul euro subsidie verdienen. De Interculturele Werkgroep Wageningen (IWW) kan met haar achterban van migranten terugkijken op een bewogen middag. Sprekers waren wethouder Stella Efdé en ambtenaar Jantine Sijbring van de gemeente en van Expertisecentrum Eland Önder Gürses en Ariene van der Kooij.
Mustafa Çelic ontving de bezoekers in het wijkhuis, dat al volop in de kerstsfeer was, als ondersteunend lid van de IWW vanwege Solidez. Vervolgens kon Fred van der Knaap, voorzitter van de IWW en het regionale Humanistische Verbond de middag ter ere van de Internationale Dag van de Rechten van de Mens openen. Oud-gemeentepoliticus Jelle de Gruyter nam alras het stokje over als presentator en discussieleider.
Stella Efdé en Jantine Sijbring
Stella Efdé nam als eerste het woord voor de gemeente Wageningen. De gemeente ziet zich genoodzaakt om te bezuinigen op het maatschappelijk ondersteunend werk. Hierbij is gekozen om alle subsidies en uitgaven te heroverwegen in plaats van alle ontvangers genoemd percentage te korten. Een tweede reden voor de heroverweging is het langzaam ontstane lappendeken van talloze besluiten waarin de subsidies ooit zijn vastgesteld, terug te brengen tot drie grote beleidsdocumenten. De gemeente ziet graag dat eigen kracht van organisaties en hun doelgroep versterkt worden en hun sociale omgeving weten te betrekken. Ook wil de gemeente bereiken dat het beleid samen met de stad tot stand komt in plaats vanuit het gemeentehuis opgelegd wordt. Het te bezuinigen bedrag is 995 duizend euro per jaar oftewel 16 procent van het budget.
De wethouder deelde ook mee dat de Wielewaag, het pand voor de ouderenvoorzieningen, dicht gaat. De activiteiten blijven wel ondersteuning ontvangen, maar zullen elders onderdak moeten vinden. Hierna nam Jantine Sijbring het woord over. In het verdere verslag is geen onderscheid gemaakt in bijdragen van de spreeksters, die bovendien versterking hadden van Anita Osinga, ook ambtenaar.
Eerst las men vanwege de gemeente diverse rapporten over welzijn, waarna een procedure bedacht werd. In het begin van de procedure moesten alle organisaties die subsidies ontvangen, eerst hun activiteiten en nut beschrijven voor de inventarisatie van behoeften. De behoeften werden vertaald in doelstellingen. De organisaties bleken wel aan honderd doelstellingen te werken. Dat aantal moest men zien terug te brengen naar wat men het belangrijkst vindt. Nu zou het maatschappelijk middenveld weten wat het wil bereiken.
Vervolgens werden organisaties met soortgelijke activiteiten bij elkaar gebracht in ‘domeinen’. De volgende domeinen ontstonden:
- Leefbaarheid/sociale veiligheid
- Opvoeden en opgroeien
- Ouder worden
- Minimabeleid en schuldhulpverlening
- Ondersteuning vrijwilligerswerk
- Ondersteuning mantelzorg
- Preventieve gezondsheidszorg
- Participatie van gehandicapten
- Ondersteuning vluchtelingen
- Sport als middel voor participatie
- Cultuur als middel voor participatie
Merkwaardigerwijs sprak Stella Efdé deze middag over negen domeinen, terwijl de papieren informatie dus elf domeinen noemt. De organisaties mochten nu per domein bedenken hoe ze in kunnen samenwerken om aan de doelstellingen binnen het domein. Vervolgens wordt er per domein een aanvraag ingediend. De migrantenorganisaties vallen onder domein 5, leefbaarheid/sociale veiligheid. Hoofddoelstellingen daarbinnen zijn
- 5a. betere afstemming tussen organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg.
- 5b. inwoners voelen zich verantwoordelijk en zijn betrokken bij de woon- en leefomstandigheden in hun buurt/wijk.
- 5c. ontmoetingsplaatsen voor LHTB-inwoners van alle leeftijden (autochtoon/allochtoon) ondersteunen.
- 5c ondersteunen van kwetsbare inwoners bij het versterken van zelfredzaamheid en het vergroten van vaardigheden op het gebied van participatie.
Het is de bedoeling dat de raad niet naar afzonderlijke activiteiten kijkt, maar naar de te realiseren doelstellingen. Geld is dus bedoeld voor doelen in plaats van concrete activiteiten. Er wordt gestuurd op resultaten. Bij beoordeling van subsidieaanvragen zijn de belangrijkste criteria of de organisatie gericht is op de doelgroep en of het gericht is op de doelstellingen van de maatschappelijke ondersteuning. Zo niet, dan wordt de subsidie afgewezen.
In mei 2012 konden de subsidieaanvragen worden ingediend. In september kon men komen tot een beter integraal aanbod. In oktober bepaalt de B&W zijn voorgenomen besluit op de aanvragen en kon een ieder zienswijzen indienen. Op 14 november nam het B&W zijn definitief besluit waarop men zes weken heeft om bezwaar aan te tekenen. Dus 27 december is de deadline.
De gemeente gelooft zij zo samen met de burgers de stad maken, een samenleving waar:
- alle inwoners uniek en mondig zijn en meedoen met de samenleving;
- kwetsbare inwoners ondersteund worden in het ontwikkelen van hun talenten den daarmee in het meedoen;
- inwoners zich verantwoordelijk voelen voor zichzelf, de mensen die zij kennen en de overige inwoners van de stad, dus samen met de gemeente verantwoordelijk zijn;
- raad en inwoners samen de stad zijn.
De gemeente ziet als visie op de maatschappelijke ondersteuning dat ze inwoners helpt die zich in een kwetsbare positie bevinden of dreigen te komen en/of binnen hun omgeving onvoldoende mogelijkheden vinden om mee te doen, om ze in staat te stellen naar vermogen te participeren binnen de samenleving.
Publiek aan het woord
Even na drie uur is het publiek aan de beurt om vragen te stellen. Muktar Hoessein brengt in dat de migrantenorganisaties nu samen 10.000 euro ontvangen, dat dus één procent van het te bezuinigen bedrag is. Als alle organisaties dat procent zouden inleveren, dan zouden de migranten hun subsidie kunnen behouden. De gemeente antwoordt dat dus gekozen is voor totale heroverweging in plaats de kaasschaaf van overal automatisch iets afhalen. Ook de sport leverde 100 procent in, maar krijgt via de domeinen wel wat terug. Jelle de Gruyter vraagt zich af hoe het zit met de continuïteit als zomaar vanuit het niets subsidies totaal worden beëindigd.
Ruud Bakter van Olah stelt dat 30 procent van hun doelgroep onder de kwetsbare burgers valt. Ziet de gemeente de migranten niet meer als kwetsbare burgers? De gemeente wil de migranten via de wijkhuizen ondersteunen, die overigens ook 12 procent moeten bezuinigen. Ook bekijkt de gemeente per burger of iemand kwetsbaar is, dus los van de vraag of hij/zij een immigrant is. Ook is het gemeentebeleid niet in beton gegoten.
Vanuit de Chinese gemeenschap rijst de vraag hoe het kan dat de migrantenorganisaties geen rol bij de participatie zouden spelen. De gemeente zegt iedereen naar vermogen wil laten meedoen en dat Solidez iedereen in de wijken kent (!) en aldus kan helpen. Er rijst de vraag wat voor activiteiten Solidez heeft voorgesteld. Zouden zij een 100 procent goed aanbod hebben, terwijl dat van de migrantenorganisaties nul procent is? De migrantenorganisaties zouden activiteiten aan hun totale achterban bieden in plaats van alleen de kwetsbaren. Ze kunnen wel aan Solidez voorstellen doen. Wel raar als de gemeente wil dat organisaties activiteiten organiseren die voor alle burgers toegankelijk zijn in plaats van doelgroepen.
Minor Barrentez Mendez stelt dat de gemeente zelf een verantwoordelijkheid heeft in plaats van blind een methodiek te mogen volgen, waardoor de migranten alles zelf maar moeten uitzoeken. Gemeente zegt dat men samen verantwoordelijk is voor de domeinen. Minor stelt dat migrantengroepen en hun achterban hun eigen normen en waarden hebben in plaats van dat ze opdrachten van gemeente moeten uitvoeren, dus zelf mogen bepalen wat ze willen. Nu zegt de gemeente dat de eigen bijdrage van migranten niet belangrijk is. De gemeente stelt dat Solidez de wijkhuizen huurt en dat de migranten daaraan voorstellen kunnen doen voor activiteiten.
De gemeente heeft ook geoordeeld dat homo’s, lesbiennes, biseksuelen en transgenders wel kwetsbaar zijn in tegenstelling tot de migranten.
Het publiek komt tot de discussie van de procedure. Begrepen de migranten wel wat de gemeente van hun organisaties verlangde in elke stap? Begrepen ze de beoordelingscriteria? En als er migranten bij sessies aanwezig waren, hadden ze moeite om gaande discussies te begrijpen, laat staan om een goede inbreng te hebben. Hun Nederlands is nog niet op ambtelijk niveau. Begrepen ze wel wat voor huiswerk ze moesten aanleveren? De gemeente stelt dat migranten wel degelijk uitgenodigd waren bij alle stappen in de procedure en ook dat ze geen signalen hebben opgevangen dat de migranten het gaande niet zouden begrijpen. Deze middag blijkt dat andere organisaties ook veel moeite hadden alle huiswerk naar behoren te vervullen en alle bijeenkomsten te bezoeken en goed te kunnen volgen, zelfs ambtenaren zouden er moeite mee hebben. Hieruit blijkt dat de migranten duidelijk minder thuis zijn in ambtelijke procedures, laat staan als die gaandeweg bedacht worden. Wat vervolgens betekent dat de migranten kwetsbaarder zijn dan de gemeente zelf gelooft.
Rinia Baldew die voor de Hindoestaanse achterban actief is, had er ook problemen mee dat verschillende stappen van de procedure rondom vakanties vallen, waarin het moeilijk is de achterban te bereiken. De gemeente stelt dat alles al in januari in gang is gezet en dat er al twee maanden uitstel is gegeven. Ook brengt Rinia Baldew naar voren dat bij de NEHOP alles door vrijwilligers gedaan wordt, in tegenstelling tot Solidez.
Qua aandacht voor kwetsbare mensen zegt Oesha iedereen uit te nodigen, zowel kwetsbare mensen in de eigen achterban, als mensen daarbuiten. De activiteiten zullen de Hindoes meer aanspreken, maar andere zijn wel welkom. Bij de opstelling van de gemeente vreest Oesha dat de migranten alleen maar meer kopschuw worden om nog naar activiteiten te komen. Ze ervaarde ook drempelvrees om naar domeinoverleggen te gaan.
Stella zegt dat de gemeente extra wil kijken of de migrantenorganisaties de kwetsbare mensen binnen hun achterban wel weten te bereiken, maar dat ze op haar zelf geen toezeggingen kan doen. De gemeenteraad beslist uiteindelijk. Ook zouden bewonerscommisssies en kerken een rol kunnen spelen voor kwetsbaren.
Vanuit de Chinese achterban werd gevraagd naar een overgangsperiode. Nu valt de subsidie opeens compleet weg. Voor de Wielewaag is er bijvoorbeeld wel een overgangsregeling.
Mustafa Çelic zegt dat de gemeente zich richt op heel Wageningen en niet op kwetsbare buurten. De zelforganisaties bereiken zowel de sterken als de zwakkeren net zo goed als Solidez, hun activiteiten zijn ook voor iedereen. Van de zelforganisaties zit de achterban door praktisch heel Wageningen in plaats van bepaalde zwakkere buurten. Wijkgericht is dichtbij waar de mensen wonen, maar de immigranten wonen door de hele stad heen. Het kan gebeuren dat sommige kwetsbaren wel door de zelforganisaties bereikt worden, maar niet door Solidez.
Jaap Schouls brengt in dat activiteiten of het gebouw door mensen vaak als van hen zelf ervaren worden, maar ook als gezellig, wat nog belangrijker is dan de activiteit op zich.
In de pauze is er muziek van Minor Barrentez Mendez, die enkele Spaanse liederen zong, zich begeleidend op gitaar.
Elan
Na de pauze was het de beurt aan Ariene van der Kooij en Önder Gürses van Expertisecentrum Elan. De sfeer was nu meer relaxed nu veel bezoekers naar huis gegaan waren na de pauze en het bewogen debat met de gemeentevertegenwoordigers.
Elan is een expertisecentrum op het gebied van diversiteit, sociale vraagstukken en zorg. Ze vertelden eerst over de verschillen tussen autochtone en allochtone vrijwilligersorganisaties. De autochtonen richten zich op bepaalde doelgroepen en/of specifieke activiteiten. De allochtonen organiseren zich vanuit gemeenschappelijke etnische of religieuze achtergrond. Voor de allochtoon is het elkaar ontmoeten belangrijker dan de soort van activiteit. Met het verenigen ineigen kring krijgen ze daarmee nog minder gemakkelijk toegang tot en kennis en contacten die nodig zijn om als organisatie te overleven in Nederland.
Geschiedenis Welzijnswerk
In het begin van de jaren tachtig werden juist vanuit het CDA en VVD de groepsgewijze emancipatie bevorderd. Overigens geloofden ook andere politieke gezindten in het integreren met behoud van eigen (culturele) identiteit. Het sloot mooi aan bij de ‘wij-cultuur’van veel niet-westerse migranten. Alom had men hoge verwachtingen van migrantenorganisaties.
Naast activiteiten op gebied van vrije tijd, cultuur en religie, kregen de migrantenorganisaties ook een rol in het bevorderen van de maatschappelijke participatie van de achterban. De eigen organisaties hebben gemakkelijker toegang tot hun achterban dan de reguliere instellingen. Met subsidie geven, ontstaat er vanzelf contact over en weer en zelfs invloed op de allochtone organisaties. Zonder subsidies kan je ook geen eisen stellen of controleren. De migrantenorganisaties kunnen een intermediair zijn, taallessen en huiswerkbegeleiding bieden, debatten over vrouwenemancipatie opzetten of voorlichting geven over schoolkeuze of gezondheid, bijvoorbeeld een lezing over diabetes.
In de loop der tijd bleken de beperkingen. Veel organisaties presenteerden zich als gelijkwaardig aan professionele instellingen maar konden dat niet waarmaken. Vaak worden de migrantenorganisaties bestuurd door mannen uit de eerste generatie die vaak laag opgeleid zijn. Vaak bleef de rol beperkt tot het verwijzen van de onbereikbare allochtonen zonder dat de migrantenorganisaties vergoeding of inspraak kregen. Er ontstonden spanningen door tegenstelling tussen de insluitende benadering van de reguliere instellingen (‘wij zijn er voor iedereen’) en categorale benadering (‘we richten ons vooral op de eigen doelgroep’). Zo werden de migrantenorganisaties van instrument voor bevordering van de emancipatie en participatie tot symbool van mislukte integratie. Er kwam minder vertrouwen in ‘emancipatie in eigen kring’, de eigen cultuur werd steeds meer als oorzaak van achterstand gezien; er werd een probleem van gemaakt. Het effect is dat migranten zich in het defensief gedrukt voelden. Ze zoeken vaker steun bij elkaar en hechtten meer waarde aan hun eigen culturele of religieuze wortels.
Verzakelijking
De welzijns- en zorgsector verzakelijkt. De vrijwilligersorganisaties moeten vaker concurreren met de professionele instellingen die meer tijd en kennis in huis hebben om aan gedetailleerde subsidievoorwaarden te voldoen. Zo kom je bij de paradox dat de overheid de burgers en maatschappelijke instellingen oproept meer eigen verantwoordelijkheid te nemen, maar anderzijds dat de overheid zich steeds meer inhoudelijk bemoeit met de besteding van subsidies vanwege outputfinanciering en aanbestedingen, want ‘wie betaalt, bepaalt’. Ook kan het voorkomen dat vanuit de zelforganisaties in verschillende mate wordt doorverwezen naar professionele organisaties en overheden.
Onderzoek
De sprekers lieten ook de bevindingen van het onderzoek “Pijlers voor Bruggenbouwers (2006, 2010) zien. Ruim 80% van de 68 onderzochte organisaties ontwikkelt activiteiten die zich richten op de participatie en emancipatie van hun achterban. Ze kunnen steeds moeilijker het hoofd boven water houden, omdat structurele subsidiëring steeds minder wordt. Ze worden steeds meer afhankelijk van eigen bijdragen van leden die vaak tot de laagste inkomensgroepen behoren. Het risico bestaat dat de organisaties zicht richten op de subsidiegevers in plaats van hun oorspronkelijke doelen en achterban. Hiertegenover ontstaan jonge organisaties die juist onafhankelijk van overheidssubsidies willen zijn.
Toekomst
Elan ziet een blijvende behoefte van migranten én overheden aan migrantenorganisaties. De migrantenorganisaties kunnen een rol blijven vervullen bij de participatie van ‘moeilijk bereikbare doelgroepen’. Klassieke migrantenorganisaties bereiken vooral de eerste generatie met veel ouders en ouderen, van belang bij de ouderparticipatie (op scholen?) en mantelzorg. Jongeren worden gemakkelijker bereikt via de sociale media of internet-communities. Voor lokale overheden blijft het nuttig goede contacten te onderhouden met migrantenorganisaties, want dan weten ze wat er speelt en wie ze moeten bereiken met vragen of bij problemen. Voor migrantenorganisaties is het de uitdaging om meerdere bronnen van financiering aan te boren. Kansrijk zijn organisaties met een rijke achterban, met ondernemende vrijwilligers en met de hoger opgeleide tweede generatie in de leiding. Bij beroep op subsidies moeten migrantenorganisaties steeds weer duidelijk maken wat hun maatschappelijke meerwaarde is.
Vraag en aanbod van gemeente en migrantenorganisaties
Als laatste konden de aanwezigen op papieren flappen laten invullen wat de vraag en het aanbod is van overheid en de eigen organisaties in vier kolommen.
| GemeenteBieden | GemeenteVragen | MigrantenBieden | MigrantenVragen |
| Subsidies, belastingen.Werkt niet meer bij bezuinigingen. | Organisaties die vragen/behoeften van migranten kenbaar maken. | Expertise, kennis | Geld |
| Faciliteiten en ruimte | Fysieke ruimte | ||
| Straks 0,0% subsidie | NL-structuren en instellingen. | Eigen kracht, onderlinge hulp | Respect, erkenning |
| Eigen pand zou zichtbaarheid vergroten, vroeger pand Fraternité | Overheden en instellingen zien veel niet. | Kans op isolatie v.d. maatschappij | Spontane belangstelling |
| Verantwoordelijk door groep | Ondersteuning projecten | ||
| Kapstok voor inspraak | Zichtbaarheid, websites, breng voor het voetlicht wat je wel doet. | Moskee heeft altijd deur los | Een aanspreekpunt /loket i.p.v. 14 loketten, |
| Contactpersonen | Contactpersonen | ||
Het blijkt dat de migrantenorganisaties veel te bieden hebben aan de gemeente. Behalve dat ze zich vrijwilligers inzetten voor de migranten, kunnen ze ook een intermediair zijn tussen overheid en deze burgers. Via subsidies kan de overheid ook eisen stellen. Een taak die uit het voorgaande voortvloeit, is dat gemeente en migrantengemeenschap elkaar meer ontmoeten. Met betrekking tot de subsidies werd nog genoemd dat de zelforganisaties ook voor andere domeinen dan de het reeds toebedeelde domein subsidie zou kunnen aanvragen. Daar wordt men weer op andere criteria beoordeeld. Het was al half zes voordat de middag afgesloten kon worden. De bezoekers konden volop informatie van Elan en van het Humanistisch Verbond mee naar huis nemen. Eigenlijk hadden de nieuwsbrieven en brochures ook op de flappen mogen staan.
Kees Ruyter,
Namens de Interculturele Werkgroep Wageningen (IWW).
webweider 